Quảng Bình không chỉ được mệnh danh là vùng đất “lửa” trong thời kỳ kháng chiến và nơi đây cũng nổi tiếng với khí hậu vô cùng khắc nghiệt mà còn được biết đến bởi những danh lam thắng cảnh “thiên tạo”, nhất là Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Du khách đến với Quảng Bình nói chung và Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng nói riêng đều cảm thấy hài lòng và nơi đây luôn để lại ấn tượng tốt đẹp trong lòng mỗi người. Trong các hang động thì Phong Nha thật sự nổi bật nhất với chiều dài gần 8 km, chủ yếu với sông ngầm được xếp vào danh sách hang động có sông ngầm dài nhất thế giới mà ít ai để ý đến dòng sông Ngầm đó, đó là dòng Sông Son, cái tên gắn liền với truyền thuyết chuyện tình tuyệt đẹp. Sông Son rộng chừng 35-40m, nước xanh ngắt, trong thấu đáy, nhìn rõ cả những đàn cá đang bơi.
Sông Son được đánh giá là dòng sông còn nguyên sơ, một thắng cảnh tuyệt đẹp do thiên nhiên ban tặng cho con người nơi đây. Dòng sông Son thơ mộng với màu xanh thủy lục uốn lượn quanh những dãy núi đá vôi Kẻ Bàng làm tô điểm thêm nét độc đáo mỗi khi du khách đến du lịch Quảng Bình tham quan Động Phong Nha. Đặc biệt, đến đây, du khách còn được thưởng thức nhiều món ngon, mà độc đáo nhất là món cá trắm sống dưới dòng sông này.
Những năm qua, hoạt động du lịch ở khu vực Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng phát triển mạnh mẽ, là điều kiện thuận lợi để người dân nơi đây phát triển mở rộng nhiều ngành nghề, dịch vụ. Ấn tượng nổi bật là nghề nuôi cá lồng trên sông Son, vừa góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân, vừa tạo nên món ăn đặc sản trên quê hương di sản. Bình quân mỗi năm sản lượng thu hoạch của các lồng cá ở xã Sơn Trạch đạt hơn 295 tấn. Đầu ra cho sản phẩm cá sông Son ngày càng ổn định do lượng khách du lịch đến với di sản Phong Nha-Kẻ Bàng ngày càng nhiều; thu nhập của các hộ nuôi cá cũng được nâng lên, góp phần nâng mức thu nhập bình quân của người dân trên địa bàn.
Tuy nhiên, nghề nuôi cá lồng trên sông Son có vốn đầu tư ban đầu lớn, rủi ro cao do thiên tai, nhất là khi vào mùa bão lũ. Kèm theo đó là sự ép giá của thương lái làm cho khó khăn của người nông dân càng thêm chồng chất. Chính vì vậy, người nuôi phải nắm chắc kỹ thuật nuôi cũng như áp dụng tốt biện pháp trong phòng, tránh thiên tai đồng thời tự tìm kiếm đầu ra sản phẩm để bình ổn giá thành sản phẩm.
Anh Nguyễn Đức Anh, một người con của huyện Bố Trạch, gắn bó với dòng sông Son từ thuở bé đã ấp ủ ước mơ xây dựng quê hương bằng chính công sức nhỏ bé của mình. Anh đã lặn lội tìm kiếm các giải pháp hỗ trợ bà con nông dân trong việc phát triển Kinh tế, và cũng may mắn rằng là anh đã nhận ra vấn đề cần giải quyết là mỗi khi khách du lịch đến với Phong Nha, được thưởng thức hương vị cá của sông Son tuyệt với nhưng không thể mang theo những con cá để làm quà được vì sự bất tiện khi bảo quản. Vậy nên anh đã tập hợp bà con có cùng đam mê để thành lập Hợp tác xã phát triển nông nghiệp và du lịch sinh thái Xuân Sơn. Cùng với đó anh đã mạnh dạn đầu tư máy móc thiết bị sản xuất “chả cá trắm sông Son” nhằm giải quyết vấn đề cho khách du lịch, đa dạng hoá thêm sản phẩm quê hương để quảng bá với khách du lịch khắp mọi miền đất nước và cả khách nước ngoài mỗi lần đặt chân đến đây. Nhờ vậy, không những giải quyết được nhu cầu của khách du lịch, anh còn xây dựng được đầu ra ổn định cho các hộ nuôi cá trên sông Son, không còn e ngại ảnh hưởng bởi thiên tai hay biến động thị trường. Góp phần phát triển hơn nền kinh tế địa phương theo hướng bền vững, bảo vệ môi trường tự nhiên và tình trạng phá rừng đốn gỗ, săn bắn thú được giảm thiểu rất đáng kể.
“Chả cá trắm sông Son” có 2 hình dạng và màu sắc chính là màu trắng hình tròn dẹt và màu vàng hình cầu nó tượng trưng cho hình ảnh tấm lòng sắt son của chàng trai và cô gái trong Truyền thuyết kể về một chuyện tình buồn giữa một cô gái con nhà giàu và một chàng trai con nhà nghèo. Mặc dù bị gia đình phản đối do không môn đăng hộ đối, cô gái vẫn sắt son. Cuối cùng hai người dẫn nhau tới dòng sông này để quyên sinh. Người dân quanh vùng cảm động trước mối tình của hai người nên đặt tên là sông Son. Và cái tên sản phẩm “chả cá trắm sông Son” cũng ra đời từ đó./.
Quảng Tâm
